Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu

Parmak izi ve fotoğrafların kayda alınması

Madde 5- (Değişik: 2/6/2007-5681/2 md.)

Polis;

a) Gönüllü,

b) Her çeşit silah ruhsatı, sürücü belgesi, pasaport veya pasaport yerine geçen belge almak için başvuruda bulunan,

c) Başta polis olmak üzere, genel veya özel kolluk görevlisi ya da özel güvenlik görevlisi olarak istihdam edilen,

ç) Türk vatandaşlığına başvuruda bulunan,

d) Sığınma talebinde bulunan veya gerekli görülmesi halinde, ülkeye giriş yapan sair yabancı,

e) Gözaltına alınan,

kişilerin parmak izini alır.

Birinci fıkraya göre alınan parmak izi, ait olduğu kişinin kimlik bilgileri ile birlikte, ne zaman ve kim tarafından alındığı belirtilmek suretiyle, bu amaca özgü sisteme kaydedilerek saklanır. Ancak, parmak izinin hangi sebeple alındığı sisteme kaydedilmez.

Olay yerinden elde edilen ve kime ait olduğu henüz tespit edilemeyen parmak izleri, kime ait olduğu tespit edilinceye kadar, ilgili soruşturma dosya numarası ile birlikte sisteme kaydedilir.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 81 inci maddesi ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 21 inci maddesi hükümlerine göre alınan parmak izleri de bu sisteme kaydedilir.

(a) bendi hariç birinci fıkra ile dördüncü fıkra kapsamına giren kişilerin ayrıca fotoğrafları alınarak, ikinci fıkrada belirlenen esaslara uygun olarak parmak izi ile birlikte sisteme kaydedilir.

Bu sistemde yer alan bilgiler, kimlik tespiti, suçun önlenmesi veya yürütülmekte olan soruşturma ve kovuşturma kapsamında maddî gerçeğin ortaya çıkarılması amacıyla mahkeme, hâkim, Cumhuriyet savcısı ve kolluk tarafından kullanılabilir.

Kolluk birimleri, kimlik tespiti yapmak ya da olay yerinden alınan parmak izini karşılaştırmak amacıyla doğrudan bu sistemle bağlantı kurabilir.

Sistemde kayıtlı bilgilerin hangi kamu görevlisi tarafından ve ne amaçla kullanıldığının denetlenebilmesine imkân tanıyan bir güvenlik sistemi kurulur.

Sistemde yer alan kayıtlar gizlidir; altıncı ve yedinci fıkralarda belirlenen amaçlar dışında kullanılamaz.

Sisteme kayıtlı olan parmak izi ve fotoğraflar, kişinin ölümünden itibaren on yıl ve her halde kayıt tarihinden itibaren seksen yıl geçtikten sonra sistemden silinir.

Parmak izi ile fotoğrafların sistemde kaydedilmesi ve saklanması ile bu kayıtlardan yararlanmaya ilişkin diğer esas ve usûller, İçişleri Bakanlığı tarafından Adalet Bakanlığının görüşü alınarak çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Mad­de 2 - Mad­de­de, Po­lis Va­zi­fe ve Salâhi­yet Ka­nu­nu­nun mev­cut 5 in­ci mad­de­sin­de yer alan ve Ce­za Mu­ha­ke­me­si Ka­nu­nu­nun 81 in­ci mad­de­sin­de­ki dü­zen­le­me son­ra­sın­da önem­li te­red­düt­ler ya­şa­nan “po­li­sin par­mak izi ve fo­toğ­raf al­ma yet­ki­si” ye­ni­den dü­zen­len­mek­te­dir.

Mad­de­nin bi­rin­ci fık­ra­sın­da, par­mak izi alı­na­cak ki­şi­ler gös­te­ril­miş­tir. Bu­na gö­re po­lis sa­de­ce suç se­be­biy­le de­ğil, di­ğer her tür­lü gö­re­vi sı­ra­sın­da hak­kın­da fık­ra­da sa­yı­lan bir iş­lem yap­tı­ğı ki­şi­le­rin de par­mak izi­ni ala­bi­le­cek­tir. Bu­ra­da­ki dü­zen­le­me­nin te­mel fel­se­fe­si, mad­de­nin ikin­ci fık­ra­sın­da­ki “par­mak izi­nin han­gi se­bep­le alın­dı­ğı­nın sis­te­me kay­de­dil­me­me­si­ne iliş­kin” hük­me da­yan­mak­ta­dır. Ya­ni par­mak izi alı­nan ki­şi­le­rin bu bil­gi­le­ri­nin kay­de­dil­di­ği sis­tem­de, alın­mış­sa ay­rı­ca fo­toğ­raf­la­rı ve açık kim­lik bil­gi­le­ri yer ala­cak; an­cak par­mak izi­nin han­gi mü­na­se­bet­le alın­mış ol­du­ğu bu sis­tem­de gö­rün­me­ye­cek­tir. Do­la­yı­sıy­la bu ve­ri­ler kim­lik tes­pi­ti amaç­lı ola­rak kul­la­nı­la­bi­le­cek; par­mak izi sor­gu­la­ma­sı son­ra­sın­da da yal­nız­ca ki­şi­nin kim­lik bil­gi­le­ri­ne ula­şı­la­bi­le­cek­tir. Böy­le­ce ka­mu­oyun­da “fiş­le­me” ola­rak yan­lış bir ina­nı­şa ne­den olan iş­le­me se­bep olun­ma­ma­sı da sağ­lan­mış ola­cak­tır.

Ay­rı­ca mad­de­de, Po­lis Va­zi­fe ve Sâla­hi­yet Ka­nu­nu­nun mev­cut 5 in­ci mad­de­si­ne pa­ra­lel ola­rak yal­nız­ca par­mak izi ve fo­toğ­raf­la­rın alın­ma­sı dü­zen­len­miş; Ce­za Mu­ha­ke­me­si Ka­nu­nu­nun 81 in­ci mad­de­sin­de be­lir­til­di­ği şe­kil­de; avuç içi izi, be­den öl­çü­le­ri gi­bi ayırt edi­ci di­ğer fi­zi­ki özel­lik­le­rin alın­ma­sı ön­gö­rül­me­miş­tir. Do­la­yı­sıy­la di­ğer ki­şi­sel özel­lik­ler, yal­nız­ca Ce­za Mu­ha­ke­me­si Ka­nu­nu kap­sa­mın­da alı­na­bil­mek­te­dir.

Açık­la­nan ne­den­ler­le, mad­de­nin bi­rin­ci fık­ra­sın­da, yal­nız­ca suç iş­le­yen­ler­le il­gi­li de­ğil; po­li­sin hak­kın­da, bi­rin­ci fık­ra­da sa­yı­lan bir iş­lem yap­tı­ğı her­ke­sin par­mak izi­nin alın­ma­sı ka­bul edil­miş­tir. Gö­zal­tı­na alı­nan­lar­la il­gi­li hü­küm ek­le­nir­ken, ya­ka­la­nan her­ke­sin de­ğil; Ce­za Mu­ha­ke­me­si Ka­nu­nu­na gö­re gö­zal­tı­na ka­rar ver­me yet­ki­si Cum­hu­ri­yet sav­cı­sı­na ait ola­ca­ğın­dan, gö­zal­tı­na alı­na­cak­la­rın par­mak izi­nin alın­ma­sı ön­gö­rül­müş­tür. Yi­ne ge­liş­me­ler doğ­rul­tu­sun­da, ör­ne­ğin ICAO (Ulus­la­ra­ra­sı Si­vil Ha­va­cı­lık Ör­gü­tü) ve Av­ru­pa Bir­li­ği Ko­mis­yo­nu ta­ra­fın­dan alı­nan ka­rar­lar doğ­rul­tu­sun­da 2010 yı­lı­na ka­dar pa­sa­port tan­zi­min­de çip­li sis­te­me ge­çi­le­cek ol­ma­sı ve bu amaç­la ki­şi­le­rin par­mak iz­le­ri­nin alın­ma­sı­nın ge­rek­me­si gi­bi se­bep­ler de, bi­rin­ci fık­ra­nın tan­zi­min­de et­ki­li ol­muş­tur. Gö­nül­lü olan ki­şi­ler­den, ay­dın­la­tıl­mış rı­za­la­rı üze­ri­ne alı­na­cak par­mak iz­le­ri de ay­nı sis­te­me ay­nı ko­şul­lar­da kay­de­di­le­cek­tir.

Po­lis Va­zi­fe ve Salâhi­yet Ka­nu­nu­nun mev­cut 5 in­ci mad­de­sin­de, yal­nız­ca par­mak iz­le­ri ve fo­toğ­raf­la­rı alı­na­cak ki­şi­ler sa­yıl­mak­ta, bun­la­rın sak­lan­ma ve kul­lan­ma esas­la­rı­na iliş­kin her­han­gi bir dü­zen­le­me bu­lun­ma­mak­ta­dır. Bu­na kar­şı­lık ye­ni­den dü­zen­le­nen mad­de­nin de­vam eden fık­ra­la­rın­da, alı­nan par­mak izi ve fo­toğ­raf­la­rın sak­lan­ma­sı­na, kul­la­nıl­ma­sı­na ve im­ha­sı­na iliş­kin esas­lar gös­te­ril­miş­tir.

Mad­de­nin ikin­ci fık­ra­sın­da, alı­nan par­mak iz­le­ri­nin, mün­ha­sı­ran bu amaç­la Em­ni­yet Ge­nel Mü­dür­lü­ğü bün­ye­sin­de oluş­tu­rul­muş sis­te­me kay­de­di­le­rek sak­la­na­ca­ğı; par­mak izi­nin, ait ol­du­ğu ki­şi­nin kim­lik bil­gi­le­ri ile bir­lik­te ve ne za­man ve kim ta­ra­fın­dan alın­dı­ğı be­lir­til­mek su­re­tiy­le sis­te­me kay­de­di­le­ce­ği; bu­na kar­şı­lık, yu­ka­rı­da da açık­lan­dı­ğı gi­bi, “han­gi se­bep­le alın­dı­ğı be­lir­til­mek­si­zin” bu kay­dın ya­pı­la­ca­ğı gös­te­ril­mek­te­dir. Ya­ni par­mak izi, alın­ma se­be­bi ile iliş­ki­len­di­ril­me­den kay­de­di­le­cek; sis­tem­de her­han­gi bir şe­kil­de suç bil­gi­si bu­lun­ma­ya­cak­tır. Ay­rı­ca her ül­ke­de par­mak iz­le­ri­nin po­lis ta­ra­fın­dan alın­dı­ğı ve kay­de­dil­di­ği de, dü­zen­le­me ya­pı­lır­ken göz önün­de bu­lun­du­rul­muş­tur.

Üçün­cü fık­ra­da, olay ye­rin­den el­de edi­len ve ki­me ait ol­du­ğu he­nüz tes­pit edi­le­me­yen par­mak iz­le­ri­nin, ki­me ait ol­du­ğu tes­pit edi­lin­ce­ye ka­dar, il­gi­li so­ruş­tur­ma dos­ya nu­ma­ra­sı ile bir­lik­te sis­te­me kay­de­dil­me­si dü­zen­len­mek­te­dir. Bu­na gö­re hır­sız­lık, ci­na­yet gi­bi suç iş­le­nen yer­den alı­nan ve ki­me ait ol­du­ğu tes­pit edi­le­me­yen par­mak iz­le­ri; ile­ri­de ait ol­du­ğu ki­şi tes­pit edi­lin­ce­ye ka­dar so­ruş­tur­ma dos­ya nu­ma­ra­sı ile bir­lik­te sak­la­na­cak­tır.

Dör­dün­cü fık­ra­da; Ce­za Mu­ha­ke­me­si Ka­nu­nu­nun 81 in­ci mad­de­si kap­sa­mın­da, yü­rü­tü­len so­ruş­tur­ma­lar­la il­gi­li ola­rak Cum­hu­ri­yet sav­cı­sı­nın em­riy­le alı­nan par­mak iz­le­ri ile 5275 sa­yı­lı Ce­za ve Gü­ven­lik Ted­bir­le­ri­nin İn­fa­zı Hak­kın­da Ka­nu­nun 21 in­ci mad­de­si kap­sa­mın­da ce­za in­faz ku­ru­mu­na gi­riş­te hü­küm­lü­ler­den alı­na­cak par­mak iz­le­ri­nin de ay­nı sis­te­me kay­de­dil­me­si ön­gö­rül­müş­tür.

Be­şin­ci fık­ra­da; gö­nül­lü ki­şi­ler dı­şın­da, ka­nun ge­re­ğin­ce par­mak izi alı­na­bi­le­cek ki­şi­le­rin fo­toğ­raf­la­rı­nın da alı­na­rak, ay­nı esas­lar­la sis­te­me kay­de­dil­me­si ön­gö­rül­müş­tür.

Al­tın­cı fık­ra­da, sis­tem­de ka­yıt­lı bil­gi­le­rin han­gi amaç­lar­la ve kim­ler ta­ra­fın­dan kul­la­nı­la­bi­le­ce­ği dü­zen­len­mek­te­dir. Bu­na gö­re bu ve­ri­ler, kim­lik tes­pi­ti, su­çun ön­len­me­si ve­ya yü­rü­tül­mek­te olan so­ruş­tur­ma ve ko­vuş­tur­ma kap­sa­mın­da mad­di ger­çe­ğin or­ta­ya çı­kar­tı­la­bil­me­si amaç­la­rıy­la ve bu kap­sam­da mah­ke­me, hâkim, Cum­hu­ri­yet sav­cı­sı ve kol­luk ta­ra­fın­dan kul­la­nı­la­bi­le­cek­tir. Do­la­yı­sıy­la alı­nan ve­ri­le­rin han­gi amaç­lar­la kul­la­nı­la­bi­le­ce­ği açık­ça be­lir­til­miş, Ki­şi­sel Ve­ri­le­rin Ko­run­ma­sı­na İliş­kin Av­ru­pa Söz­leş­me­si­nin 5 in­ci mad­de­si­ne uy­gun bir dü­zen­le­me ya­pıl­mış­tır. Bu­ra­da ve­ri­le­rin kul­la­nı­mı­nın, ama­cı­na yö­ne­lik ola­rak, il­gi­li mev­zu­at­ta dü­zen­le­nen usul­le­re gö­re ola­ca­ğın­da kuş­ku yok­tur.

Ye­din­ci fık­ra­da, par­mak iz­le­ri­nin kol­luk ta­ra­fın­dan kul­la­nı­la­bil­me­si­ne yö­ne­lik özel bir hü­küm yer al­mak­ta­dır. Bu­na gö­re kol­luk bi­rim­le­ri, kim­lik tes­pi­ti yap­mak (kim­li­ği be­lir­siz ce­se­din kim­li­ği­ni be­lir­le­mek; üze­rin­den fark­lı ki­şi­ler adı­na dü­zen­len­miş kim­lik­ler çı­kan bir ki­şi­nin kim­li­ği­ni be­lir­le­mek; afet­ler­de kim­lik tes­pi­ti yap­mak gi­bi) ve­ya olay ye­rin­den alı­nan par­mak izi­nin kar­şı­laş­tı­rıl­ma­sı (hır­sız­lık ola­yı­nın ol­du­ğu yer­den alı­nan par­mak izi­nin sor­gu­lan­ma­sı gi­bi) amaç­lar­la bu sis­tem­le doğ­ru­dan bağ­lan­tı ku­ra­bi­le­cek­ler­dir. Ha­len mev­cut par­mak izi sis­te­min­den sor­gu­la­ma da, il­ler­den on­li­ne bağ­lan­tı ku­rul­mak su­re­tiy­le sağ­lan­mak­ta­dır.

Se­ki­zin­ci fık­ra ge­re­ğin­ce; sis­tem­de ka­yıt­lı ve­ri­le­rin han­gi ka­mu gö­rev­li­si ta­ra­fın­dan ve han­gi amaç­la kul­la­nıl­dı­ğı­nın de­net­len­me­si­ne imkân ta­nı­yan bir gü­ven­lik sis­te­mi­nin ku­rul­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Kul­la­nıl­mak­ta olan par­mak izi sis­te­min­de de, eri­şim sağ­la­yan­la­ra iliş­kin gü­ven­lik sis­te­mi kul­la­nıl­mak­ta­dır.

Do­ku­zun­cu fık­ra­da, par­mak izi sis­te­min­de yer alan ka­yıt­la­rın giz­li ol­du­ğu ve al­tın­cı ve ye­din­ci fık­ra­lar­da be­lir­ti­len amaç­lar dı­şın­da kul­la­nı­la­ma­ya­ca­ğı ön­gö­rül­müş­tür.

Mad­de­nin onun­cu fık­ra­sın­da ise, sis­tem­de ka­yıt­lı par­mak izi ve fo­toğ­raf­la­rın, ki­şi öl­dük­ten iti­ba­ren on yıl son­ra ve her hal­de sis­te­me ka­yıt ta­ri­hin­den iti­ba­ren sek­sen yıl son­ra si­lin­me­si ön­gö­rül­müş­tür. Böy­le­ce, ki­şi öl­dük­ten son­ra­ki sü­reç için­de de; ör­ne­ğin sah­te kim­lik kul­la­nı­mı­nın tes­pi­ti­ne yö­ne­lik ba­zı tes­pit­le­rin ya­pı­la­bil­me­si sağ­lan­mış ola­cak­tır.

Son ola­rak, on­bi­rin­ci fık­ra­da da, mad­de­nin uy­gu­lan­ma­sı­na yö­ne­lik ola­rak di­ğer esas ve usul­le­rin Ada­let Ba­kan­lı­ğı­nın gö­rü­şü alı­na­rak İçiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı ta­ra­fın­dan çı­ka­rı­la­cak yö­net­me­lik­le dü­zen­le­ne­ce­ği be­lir­til­miş­tir.